PROJEKTI SA INSTITUTOM ZA NIZIJSKO ŠUMARSTVO
Sa Institutom za nizijsko šumarstvo i životnu sredinu sprovodi se projekat pod nazivom “Proučavanje i unapređivanje vitalnosti i proizvodnih potencijala šuma” koji obuhvata sledeće potprojekte:
- Zaštita od štetnih faktora u rasadnicima, zasadima, kulturama, plantažama, semenskim objektima i sastojinama
Projekat se ostvaruje posredstvom trajne kontrole zdravstvenog stanja određenih šumskih objekata, određivanja (identifikacije) štetočina, ocene stepena ugroženosti, davanja uputstava i specijalističke podrške pri suzbijanju najvažnijih šumskih bolesti i štetočina, kao i obuka i obrazovanja šumarskih stručnjaka u šumskim gazdinstvima i šumskim upravama; - Program saradnje na radu prognozno – izveštajne službe na poslovima u zaštiti šuma na području JP “Vojvodinašume” i poslovima vezanim za FSC sertifikat iz domena zaštite šuma
Istraživanja po programu prognozno – izveštajne službe, odnosno zaštite šuma na području JP “Vojvodinašume” su usklađena sa odredbama Zakona o zdravlju bilja (ranije Zakona o zaštiti bilja) i Uredbom o prognozno izveštajnim poslovima u oblasti zaštite bilja. U saradnji sa Institutom za nizijsko šumarstvo i životnu sredinu, kao ovlašćenom organizacijom za prognozno – izveštajne poslove na području AP Vojvodine, JP “Vojvodinašume” je preuzelo obavezu da na području šuma kojim gazduje obavlja određene dijagnozno izveštajne poslove kao što su: praćenje stanja populacionih nivoa štetnih organizama, praćenje zdravstvenog stanja šuma, zasada i šumskih rasadnika, praćenje i kontrola efikasnosti primenjenih mera zaštite i dr. Programom rada je obuhvaćena kontrola bolesti šumskog drveća (Cryptodiaporthe populea, Scirrhia acicola, Microsphera alphitoides, Marssonina brunnea, Melampsora spp.) i štetnih insekata (Lymantria dispar, Chrysomelidae, Erannis defoliaria, Operophthera brumata, Scolytidae); - Istraživanje i suzbijanje korovske vegetacije u rasadnicima i zasadima topola, belih topola i bagrema i obnovljenim šumama hrasta lužnjaka
Programom suzbijanja korovske vegetacije u rasadnicima i zasadima topola i obnovljenim šumama hrasta lužnjaka obuhvaćena su istraživanja moguće primene herbicida u zaštiti navedenih šumskih objekata. Osnovni ciljevi istraživanja su povećanje efikasnosti u suzbijanju korovske vegetacije, iznalaženje selektivnih herbicida sa minimalnim štetnim uticajem na okolinu, smanjivanje troškova suzbijanja korova i poštovanje međunarodnih standarda u primeni pesticida; - Selekcija genotipova šumskih vrsta drveća u funkciji poboljšanja zdravstvenog stanja šuma i povećanja proizvodnosti
Stvaranje različitih genotipova šumskih drvenastih vrsta je dugoročan proces, koji se odvija kroz više složenih postupaka, kako bi se stvorili i uveli u proizvodnju oni genotipovi koji imaju poželjna svojstva, a pre svega, malu osetljivost na bolesti i prema kome insekti pokazuju nizak nivo preferencije, visok potencijal za adaptaciju i brz rast. Kao posebna aktivnost, a radi unapređenja zdravstvenog stanja i preživljavanja tokom zasnivanja plantažnih zasada klonova bele topole, sprovodi se istraživanje efekta primene sadnica bez korena posađenih dubokom sadnjom, za one klonove za koje se planira uvođenje u proces priznavanja i registrovanja kao sorte, kao i genotipova koji su u ovom procesu planirani da budu standardi, radi formiranja odgovarajuće sortne tehnologije. Ispitivanja se vrše u oglednim zasadima; - Determinacija stanišnih uslova u zasadima narušenog zdravstvenog stanja kao i preporuka mera za poboljšanje stanja
Staništa topola i vrba, koja su u inundacijama (poplavnim područjima) naših velikih reka i pripadaju kompleksu aluvijalno – higrofilnih šuma predstavljaju jedne od najdinamičnijih ekosistema, kako zbog razmeštaja i dinamike biljnih zajednica, tako i zbog obrazovanja zemljišta i promena hidrološkog režima i antropogenih uticaja. U takvim bioekološkim uslovima proizvodi se topola i vrba na relaciji sorta – stanište – tehnologija. U vezi sa prethodnim, poznavanje svojstava staništa jedan je od osnovnih faktora ovog tehnološkog procesa, gde je ranijim istraživanjima utvrđeno da svojstva zemljišta imaju odlučujuću ulogu u proizvodnom potencijalu staništa. Ukupni poslovi su se odvijali u nekoliko sukcesivnih faza kao što su: terenska proučavanja staništa, laboratorijske analize zemljišta, definisanje sistematskih jedinica zemljišta, izrada digitalnih pedoloških karata za konkretne gazdinske jedinice i izbor vrste drveća za pošumljavanje, odnosno sorti sa odgovarajućim tehnologijama osnivanja i nege zasada; - Kontrola i suzbijanje glodara u šumarstvu
Poznato je da gustina populacija pojedinih vrsta mišolikih glodara varira sezonski ili višegodišnje. U godinama prenamnoženja izazivaju velike štete na šumskom semenu, poniku i sadnicama. U toku višegodišnjeg kolebanja brojnosti može doći do povremenih kalamiteta populacija, što se veoma odražava i na visinu štete koja može dostići razmeru prave katastrofe. Prema tome, jasno je da postoji potreba za proučavanjem i praćenjem populacija glodara i iznalaženjem mogućnosti efikasnih i ekološki prihvatljivih metoda kontrole brojnosti njihovih populacija.
U skladu sa navedenim, sprovode se sledeće aktivnosti:- predlaganje preventivnih i drugih mera kontrole zasnovanih na naučnim, stručnim, teoretskim i praktičnim poznavanjima problematike koja se tiče populacione biologije i ekologije pojedinih vrsta glodara,
- povećavanje nivoa informisanosti i znanja zaposlenih o merama za kontrolu glodara i metodama monitoringa kroz edukaciju u formi prezentacije rezultata istraživanja, kao i praktičnom demonstracijom na terenu i
- implementacija mera za kontrolu i suzbijanje glodara;
- Istraživanje i analiza ophodnje klonskih topola
Uzgoj klonskih topola zahteva racionalno i dobro planirano upravljanje, kako bi se potencijali staništa i vrste maksimalno iskoristili, a sa druge strane postigli zadovoljavajući finansijski efekti. Trenutna ophodnja od 25 (dvadesetpet) godina za klonske topole primenjuje se jednoobrazno za sve stanišne uslove i za sve klonove topola. U međuvremenu, došlo je do promene tehnologije seče i izrade drvnih sortimenata (npr. primena harvestera), kao i tehnoloških promena u domenu prerade drveta, što je uticalo i na zahteve tržišta u odnosu na pojedine drvne sortimente. U odnosu na tehnološka unapređenja koja su primenjena u savremenom šumarstvu, kao i u odnosu na opravdanost investiranja finansijskih sredstava u intenzivne zasade topola nakon određene starosti, započeta je izrada sveobuhvatne analize trenutne opravdanosti dužine ophodnje od 25 (dvadesetpet) godina u cilju definisanja optimalne dužine ophodnje u odnosu na vrstu zemljišta i izbor klona.
PROJEKTI SA ŠUMARSKIM FAKULTETOM
U saradnji sa Šumarskim fakultetom sprovode se sledeći projekti:
- Normiranje rada u šumarstvu sa posebnim osvrtom na izbor optimalnih tehnologijarada u JP “Vojvodinašume”
U okviru projekta se vrši ustanovljavanje normi i normativa u šumarstvu u JP “Vojvodinašume”. Ovaj projekat predstavlja nastavak projekta “Istraživanje efekata rada traktorske ekipaže i ustanovljavanje normi i normativa rada na poslovima korišćenja šuma sa posebnim osvrtom na osposobljavanje kadrova za poslove normiranja” koji se u preduzeću sprovodio duži niz godina. Aktivnosti koje su obuhvaćene se odnose na snimanje efekata rada na poslovima korišćenja, gajenja i zaštite šuma, snimanje utroška energenata na poslovima korišćenja, gajenja i zaštite šuma, obradu podataka snimanja, izračunavanje normi i normativa rada i njihovu proveru, analizu efekata rada sredstava koja su bila predmet snimanja i predlog mera za poboljšanje postojećih tehnika i tehnologija rada; - Istraživanje tehničko – tehnoloških aspekata korišćenja drvne biomase i tržišnog potencijala za plasman drvne sečke
Drvna biomasa potiče iz šuma različitog uzgojnog oblika, energetskih zasada, kultura i plantaža. Kao energetska sirovina se koristi ogrevno drvo, drvni ostatak, panjevina i ostatak iz drvne industrije. Učešće ovih kategorija drveta u ukupnoj zapremini varira u zavisnosti od vrste drveća, kvaliteta sastojina, odnosno od sastojinskih i stanišnih uslova. Pored toga, biomasa žbunaste vegetacije može, takođe, da bude predmet korišćenja u energetske svrhe, ako postoje tehničke, ekonomske i ekološke pretpostavke. Šumski ostatak na mestima gde postoje uslovi koristi lokalno stanovništvo uz određenu nadoknadu, a u nekim slučajevima i bez nadoknade, uz uslov da se izvrši uklanjanje, kako bi se moglo otpočeti sa radovima na zasnivanju novog proizvodnog procesa. Na površinama gde ne postoji zainteresovanost lokalnog stanovništva za korišćenje šumskog ostatka, angažuje se sopstvena radna snaga i mehanizacija na sakupljanju i uklanjanju šumskog ostatka, što iziskuje utrošak određenih finansijskih sredstava. Dalje, posle seče i izrade drvnih sortimenata harvesterom ostaje deo drvne zapremine koja može da bude predmet dalje izrade. U skladu sa navedenim, istražuje se mogućnost korišćenja drvne biomase sa tehničkog i ekonomskog aspekta sa ciljem da se predlože povoljnija tehnološka rešenja, kako bi drvna biomasa bila ponuđena tržištu i sa delova terena koji nisu dostupni lokalnom stanovništvu. Cilj istraživanja je izbor najpovoljnije tehnološke varijante na bazi ocene proizvodnih efekata i tržišta drvne biomase na području Srbije i šire; - Izrada zapreminskih tablica za zasade topola kojima gazduje JP “Vojvodinašume”
Za izračunavanje zapremine šumskih sastojina postoje brojne metode, ali po jednostavnosti primene i tačnosti rezultata koje daje ističe se metod zapreminskih tablica, odnosno tarifa. Stoga, ovaj metod je široko rasprostranjen u našoj i evropskoj šumarskoj praksi, a integrisan je i u softverski paket “Osnova” koji se u Srbiji koristi za obradu podataka “terestričke” inventure šuma. Osnovna pretpostavka za primenu navedenog metoda jeste postojanje pouzdanih i aktuelnih zapreminskih tablica za pojedine vrste drveća. Pouzdanost zapreminskih tablica, pored ostalog, zavisi i od stepena podudarnosti oblika stabala na bazi kojih su one izrađene sa oblikom stabala kojima se određuje zapremina. Iz ovoga nedvosmisleno proizilazi izuzetno jaka korelativnost zapremine i oblika stabala. Oblik stabla je tokom vremena podložan stalnim promenama pod uticajem izmenjenih stanišnih i sastojinskih uslova, što dovodi do sve izraženije disproporcije sa oblikom stabala na osnovu kojih su izrađene zapreminske tablice, kao i u krajnjoj instanci do sve većih grešaka u određivanju zapremine po ovom metodu. Dakle, zapreminske tablice nemaju trajni karakter, već je prema naučnim i stručnim saznanjima nužna njihova periodična provera, aktuelizacija, a u slučaju većih odstupanja i izrada novih zapreminskih tablica. Praktična upotreba postojećih tablica pokazala je njihovo značajnije odstupanje u odnosu na stvarne zapremine stabala topole sa problemima u planiranju gazdovanja ovim šumama koji su se posledično javili. U skladu sa ovom činjenicom, cilj istraživanja jeste da se odstupanja postojećih zapeminskih tablica svedu u prihvatljive okvire (tolerantni nivo greške od ± 8%) i na taj način dobiju pouzdani podaci o zapremini i zapreminskom prirastu zasada topola, kao značajnim elementima u procesu planiranja; - Istraživanje uticaja režima vlaženja na stanište hrasta lužnjaka za sremsko šumsko područje i severnobačko šumsko područje
Realizacija istraživačkih radova na području JP “Vojvodinašume“, ŠG “Sremska Mitrovica“ i ŠG „Sombor“ podrazumeva nastavak prikupljanja terenskih podataka o nivoima podzemih voda, laboratorijskih istraživanja kvaliteta podzemnih voda, kao i analizu istih u svrhu utvrđivanja režima vlaženja i njegov uticaj na šume hrasta lužnjaka u Ravnom Sremu i Gornjem Podunavlju.
