Specijalni rezervati prirode kojima upravlja JP “Vojvodinašume”
Specijalni rezervat prirode “Koviljsko-petrovaradinski rit”
SRP “Koviljsko-petrovaradinski rit” predstavlja kompleks barsko-močvarnih i šumskih ekosistema (5.895 ha) sa brojnim životnim zajednicama funkcionalno povezanih u integralnu celinu. Nalazi se u jugoistočnoj Bačkoj, na inundacionom području srednjeg toka Dunava. Temeljne vrednosti ovog prostora su očuvanost i raznovrsnost izvornih orografskih i hidrografskih oblika ritova (ade, rukavci, bare, močvare), očuvanost i bujnost izvornih biljnih zajednica ritova (šume, livade, trstici, ševari), raznovrsnost i bogatstvo faune (206 vrste ptica i 24 vrste riba), naročito prisustvo retkih i proređenih vrsta.
Zbog svojih izuzetnih prirodnih vrednosti, SRP “Koviljsko-petrovaradinski rit” je 1989. godine proglašen za međunarodno značajno stanište ptica (IBA), 2005. godine za međunarodno značajno područje biljaka (IPA), 2004. godine je uvršćen u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava (ICPDR) i nalazi se od 2012. godine na spisku vlažnih područja Ramsarske konvencije.
Uzimajući u obzir malu udaljenost od Novog Sada (20 km) i Beograda (60 km) i neposrednu blizinu autoputa E75, SRP “Koviljsko-petrovaradinski rit” pruža izvanredne mogućnosti sa aspekta uspostavljanja razvoja turizma i turističke ponude uopšte.
Specijalni rezervat prirode “Bagremara”
SRP “Bagremara” se nalazi na području opštine Bačka Palanka. Ukupna površina rezervata iznosi 117,58 ha. To je jedino stanište biljne vrste kukurjak (Eranthis hiemalis L. Salisb) na teritoriji naše zemlje. Ova višegodišnja ranoprolećna geofita iz porodice ljutića (Ranunculaceae) je prirodna retkost i spada u kategoriju krajnje ugroženih vrsta biljaka u Republici Srbiji.
Specijalni rezervat prirode “Gornje Podunavlje”
SRP “Gornje Podunavlje” je jedan od dunavskih bisera Vojvodine i Srbije. Rezervat je ostatak nekadašnjih prostranih plavnih predela Podunavlja. Područje rezervata je složen mozaik vodenih i kopnenih ekosistema. Najveći deo rezervata pokriven je kompleksima ritskih plavnih šuma. Ovakvi očuvani izvorni biotopi retko gde se mogu sresti, kako kod nas, tako i u Evropi.
SRP “Gornje Podunavlje” se prostire uz levu obalu reke Dunav, od 1367. km do 1433. km njegovog toka. Deo je velikog ritskog kompleksa koji se proteže i kroz susedne Mađarsku i Hrvatsku.
Dunav je svojim tokom, zajedno sa rukavcima, tzv. dunavcima i poplavnim vodama dao osnovni pečat rezervatu. SRP “Gornje Podunavlje” je značajan centar biodiverziteta. Deo ovog bogatstva ogleda se i u prisustvu 55 vrsta riba, 11 vrsta vodozemaca, 9 vrsta gmizavaca, 230 vrsta ptica i 51 vrste sisara, kao i ogromnog broja beskičmenjaka, od kojih se izdvaja preko 60 vrsta dnevnih leptira.
Zbog svojih izuzetnih prirodnih vrednosti, SRP “Gornje Podunavlje” je 1989. godine proglašeno za međunarodno značajno stanište ptica (IBA), a 2005. godine značajnim područjem za biljke (IPA). Sastavni je deo Rezervata Biosfere “Bačko Podunavlje” od 2017. godine i deo pentalateralnog Rezervata Biosfere “Mura – Drava – Dunav” od 2021. godine. Takođe, od 2007. godine ima i status vlažnog područja Ramsarske konvencije.
Osim biološke raznovrsnosti, SRP “Gornje Podunavlje” krasi i autentično kulturno nasleđe. Kao rezultat prilagođavanja velikoj reci i njenim ćudima nastali su karakteristični izvorni običaji (nošnje, jezik, riblovni alat, čamci i jela), koji privlače goste i SRP “Gornje Podunavlje” čine atraktivnom destinacijom za posetioce.
Evropska povelja za održvi turizam
Specijalni rezervat prirode “Deliblatska peščara”
U jugoistočnom delu Panonske nizije u Banatu, nalazi se najveća evropska kontinentalna peščara koja obuhvata blizu 35.000 ha površine. Ona je elipsastog oblika i orijentisana je u pravcu jugoistok – severozapad. Nastala je tokom ledenog doba od moćnih naslaga eolskog silikatno – karbonatnog peska. U savremenom periodu, vetar Košava oblikovao je izražen dinski reljef, čije su nadmorske visine između 70 m i 200 m. Umereno kontinentalna klima, odsustvo površinskih vodotokova i peščana zemljišta uslovili su osobene životne zajednice, koje su izdvojene u posebnu biljno – geografsku oblast Deliblaticum.
U jedinstvenom mozaiku ekosistema, nalaze se tipične vrste flore i faune, od kojih su mnoge prirodne retkosti značajne po međunarodnim kriterijumima. Bogata flora sa preko 900 vrsta, podvrsta i varijeteta obiluje raritetima, reliktima, endemima i subendemima kao što su: banatski božur, pančićev pelen, šerpet, bademić, peščarsko smilje i kleka – jedini samonikli četinar Panonske nizije. Od 2005. godine SRP “Deliblatska peščara” proglašen je značajnim područjem za biljke (IPA).
Kao poslednja i najveća oaza peščarsko – stepske, šumske i močvarne vegetacije koja je nekada dominirala Panonskom nizijom, SRP “Deliblatska peščara” je jedan od najvažnijih centara biodiverziteta u Srbiji i Evropi i najznačajnije stepsko područje kod nas. Stoga, rezervat predstavlja jedinstven naučni poligon.
Među retkostima faune ističu se vrste sa stepskih staništa: pustinjski mravi, mravlji lav, banatski soko, orao krstaš, stepski skočimiš, tekunica, slepo kuče, stepski tvor i dr. Za neke od njih, SRP “Deliblatska peščara” je jedino ili jedno od malobrojnih preostalih staništa u Srbiji.
U zaštićenom području, nalazi se i deo reke Dunav sa ritovima i adama “Labudovo okno”. Vode bogate ribom i mrestilišta značajno su stecište i masovno zimovalište ptica vodenih staništa, zbog čega je SRP “Deliblatska peščara” 1989. godine proglašena za međunarodno značajno stanište ptica (IBA). Ovde se gnezde mnoge retke vrste: mala bela čaplja, žuta čaplja, ibis i lasta bregunica. Takođe, od 2006. godine Labudovo okno” ima i status vlažnog područja Ramsarske konvencije.
Tipična sela na obodu zaštićenog područja čuvaju atmosferu minulih vremena i upotpunjuju sliku ovog živopisnog predela.
Specijalni rezervat prirode “Obedska bara”
SRP “Obedska bara” je poznata širom sveta još od sredine XIX veka, od kada se o njoj ispredaju priče kao raju za ptice. Nekada čuveni ornitološki rezervat, a danas specijalni rezervat prirode, ovaj prostrani močvarno – šumski kompleks nalazi se uz reku Savu u južnom Sremu. Najveću vrednost područja čini autentičan splet mrtvaja, bara, okana, močvarne vegetacije, vlažnih livada i šuma sa izuzetno bogatim diverzitetom ekosistema i vrsta, posebno onih ugroženih. SRP “Obedska bara” je jedno od retkih još očuvanih plavnih ritskih područja sa specifičnostima kao što su stoletne mešovite šume hrasta lužnjaka i kolonije ptica močvarica. Bara je ostatak meandra starog korita reke Save čiji glavni tok danas teče južnije. Njeno korito, na čijem su obodu sela Obrež i Kupinovo, naziva se zbog svog oblika “Potkovica”. Viši, kopneni deo, ispresecan vodenim depresijama i staništima starih hrastovih šuma naziva se “Kupinske grede”. SRP “Obedska bara” je poznata zbog raznovrsnih močvarnih i šumskih staništa i to: preko 30 vodenih, močvarnih i šumskih fitocenoza, 50 vrsta sisara, 16 vrsta riba, 13 vrsta vodozemaca, 11 vrsta gmizavaca, 50 vrsta mahovina, 150 vrsta gljiva, preko 300 vrsta insekata, 500 vrsta izuzetnog bogatstva flore i posebno 222 vrste ptica.
Zbog svojih izuzetnih prirodnih vrednosti, SRP “Obedska bara”se nalazi na listi vlažnih područja Ramsarske konvencije od 1977. godine kao jedno od prvih takvih područja u našoj zemlji, 1989. godine je proglašena za međunarodno značajno stanište ptica (IBA), 2005. godine za međunarodno značajno stanište biljaka (IPA) i 2008. godine za međunarodno značajno stanište dnevnih leptira (PBA).
