Opšte informacije o zaštićenim područjima
Upravljanje zaštićenim područjima, naročito u trenutnim okolnostima evidentnih uticaja klimatskih promena, je postalo izazov za zaštitu prirode i druge sektore, a samim tim i za JP “Vojvodinašume”. Budući da se 65% površina kojima preduzeće gazduje nalazi u nekom od stepena zaštite, što JP “Vojvodinašume” svrstava u najvećeg upravljača u AP Vojvodini, upravljanje zaštićenim područjima jedan je od ključnih elemenata u poslovnoj politici preduzeća.
Kroz promovisanje održivosti, zaštite biodiverziteta, rešavanja konflikata, povećanja koristi za društvo u celini, planiranje i upravljanje zaštićenim područjima u nadležnosti JP “Vojvodinašume” obuhvata različite ekonomske, pravne, administrativne i stručne aspekte. Upravljanje zaštićenim područjima je prilagođeno lokalnim, odnosno regionalnim uslovima i, pre svega, višefunkcionalnoj i dugoročnoj perspektivi.
Na teritoriji JP “Vojvodinašume” koja mu je poverena na gazdovanje, nalazi se ukupno 35 zaštićenih područja ukupne površine 88.211,88 ha (67,9%). JP “Vojvodinašume” je upravljač 16 zaštićenih područja na površini od 70.686,59 ha (54,4%), a korisnik 19 zaštićenih područja na površini od 16.392,37 ha (12,6%).
U strogom režimu zaštite nalazi se ukupno 4.132,56 ha ili 3,2% od ukupne površine obraslog i neobraslog zemljišta JP “Vojvodinašume”.
JP “Vojvodinašume” je upravljač 5 specijalnih rezervata prirode, 2 spomenika prirode i 9 zaštićenih područja proglašenih po pređašnjim zakonima između 1945. i 1991. godine (7 strogih prirodnih rezervata i 2 prirodna spomenika).
Pregled zaštićenih područja kojima upravlja JP “Vojvodinašume”
| Red. br. | Naziv zaštićenog područja | Godina | Površina | |
|---|---|---|---|---|
| ustanovljenja | revizije/izmene | (ha) | ||
| 1 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “NOVI SAD” | |||
| 1 | Specijalni rezervat prirode “Koviljsko-petrovaradinski rit” | 1998 | 2011 | 5.895,00 |
| 2 | Specijalni rezervat prirode “Bagremara” | 2007 | 117,58 | |
| Svega 1+2 | 6.012,58 | |||
| 2 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “SOMBOR” | |||
| 3 | Specijalni rezervat prirode “Gornje Podunavlje” | 2001 | 2008. i 2009. | 19.605,00 |
| 4 | Spomenik prirode “Šuma Junaković” | 2005 | 180,05 | |
| Svega 3+4 | 19.785,05 | |||
| 3 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “BANAT” PANČEVO | |||
| 5 | Specijalni rezervat prirode “Deliblatska peščara” | 2002 | 34.829,32 | |
| 6 | Spomenik prirode “Ivanovačka ada” | 2009 | 6,07 | |
| Svega 5+6 | 34.835,39 | |||
| 4 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “SREMSKA MITROVICA” | |||
| 7 | Specijalni rezervat prirode “Obedska bara” | 1994 | 9.820,00 | |
| Svega 7 | 9.820,00 | |||
| SVEGA 1-7 | 70.453,02 | |||
Pregled zaštićenih područja kojima upravlja JP “Vojvodinašume” ustanovljena u periodu 1945-1991. god.
| Red. br. | Naziv zaštićenog područja | Godina ustanovljenja | Površina (ha) |
|---|---|---|---|
| 1 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “NOVI SAD” | ||
| 1 | Strogi prirodni rezervat “Mačkov sprud” | 1974 | 4,97 |
| Svega 1 | 4,97 | ||
| 2 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “SREMSKA MITROVICA” | ||
| 2 | Strogi prirodni rezervat “Stara Vratična” | 1955 | 10,52 |
| 3 | Strogi prirodni rezervat “Varoš” | 1978 | 38,83 |
| 4 | Strogi prirodni rezervat “Rađenovci” | 1955 | 86,83 |
| 5 | Strogi prirodni rezervat “Majzecova Bašta” | 1955 | 26,91 |
| 6 | Strogi prirodni rezervat “Vinična” | 1955 | 26,68 |
| 7 | Priodni spomenik “Smogva” | 1978 | 4,30 |
| 8 | Prirodni spomenik “Stablo crne topole” | 1978 | 0,00 |
| 9 | Strogi prirodni rezervat “Raškovica” | 1955 | 34,53 |
| Svega 2+3+4+5+6+7+8+9 | 228,60 | ||
| UKUPNO 1-9 | 233,57 | ||
Pregled zaštićenih područja čiji je korisnik JP “Vojvodinašume”
| Red. br. | Naziv zaštićenog područja | Godina ustanovljenja | Površina (ha) | Površina | Upravljač zaštićenog područja |
|---|---|---|---|---|---|
| JP “Vojvodinašume” | ZP-a (ha) | ||||
| 1 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “NOVI SAD” | ||||
| 1 | PP “Tikvara” | 1997. (2015.) | 441,77 | 554,52 | JP “SRC Tikvara”, Bačka Palanka |
| 2 | PP “Begečka jama” | 1999. (2022.) | 301,14 | 489,50 | JVP “Vojvodina Vode” N. Sad |
| 3 | SRP “Ritovi donjeg Potisja”* | 2014 | 778,71 | JU “Rezervati prirode” Zrenjanin | |
| 4 | SRP “Titelski breg” | 2012 | 350,15 | 496,00 | JP “Titelski breg” Titel |
| 5 | PP “Polojske šume” | 2020 | 672,98 | 2.064,88 | Nije imenovan |
| Svega 1-5 | 2.544,75 | 3.604,90 | |||
| 2 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “SOMBOR” | ||||
| 1 | PIO “Subotičke šume” | 2003 | 3.908,77 | 5.369,90 | JP “Palić-Ludaš” Subotica |
| 2 | SRP “Selevenjske pustare” | 1997 | 74,36 | 677,04 | JP “Palić-Ludaš” Subotica |
| 3 | PIO “Gornja Mostonga” | n/a | 10,79 | 3.650,14 | Nije imenovan |
| 4 | PIO “Srednja Mostonga” | n/a | 760,98 | 3.130,66 | Nije imenovan |
| 5 | PP “Mrtvaje gornjeg Potisja” | n/a | 22,05 | 305,33 | Nije imenovan |
| 6 | PP “Kamaraš” | 2005 | 0,53 | 267,96 | “Horgaš-consult” d.o.o. Horgoš |
| 7 | PIO “Kompleks PTK Panonija” | 2003 | 79,56 | 3.973,00 | DP PTK “Panonija”, Duboka |
| 8 | PP “Donja Mostonga” | 2022 | 3.190,19 | Nije imenovan | |
| Svega 1-8 | 4.857,04 | 20.564,22 | |||
| 3 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “BANAT” PANČEVO | ||||
| 1 | SRP “Stari Begej-Carska bara” | 1994 | 412,10 | 4.726,07 | JU “Rezervati prirode” Zrenjanin |
| 2 | PIO “Vršačke planine” | 2005. (2019.) | 3.638,06 | 5.328,86 | JKP “2. Oktobar” Vršac |
| 3 | SP “Straža” | 2006 | 13,89 | 67,60 | JKP “2. Oktobar” Vršac |
| 4 | SRP “Ritovi donjeg Potisja” | 2014 | 922,18 | 3.010,67 | JU “Rezervati prirode” Zrenjanin |
| 5 | PIO “Karaš-Nera” | 2015 | 9,83 | 1.541,27 | JKP “Belocrkvanski komunalac” |
| 6 | PIO “Potamišje” | n/a | 3.841,81 | 23.989,79 | Nije imenovan |
| 7 | SP “Park dvorca Jagodić” | 2015 | 7,80 | 9,00 | Radmila Jovanović iz Starog Leca |
| Svega 1-7 | 8.845,67 | 38.673,26 | |||
| 4 | ŠUMSKO GAZDINSTVO “SREMSKA MITROVICA” | ||||
| 1 | SRP “Zasavica” | 1997. (2019.) | 144,91 | 1.825,00 | “Pokret Gorana” Sremska Mitrovica |
| Svega 1 | 144,91 | 1.825,00 | |||
| UKUPNO 1-20 | 16.392,37 | 64.667,38 | |||
*Površina zaštićenog područja je prikazana u okviru ŠG “Banat” Pančevo
Specijalni rezervati prirode kojima upravlja JP “Vojvodinašume”
Upravljanje zaštićenim područjima
Zaštićena područja dodeljena su na upravljanje JP “Vojvodinašume” na osnovu akata koje donose Vlada Republike Srbije (uredbe o zaštiti područja) i Skupštine opština na čijem području se nalaze zaštićena područja (odluke o zaštiti područja).
Na osnovu zahteva i potreba koji se javljaju u ostvarivanju funkcija upravljanja zaštićenim područjima može se reći da JP “Vojvodinašume” podstiče dva nivoa upravljanja i to: nivo strateškog upravljanja u direkciji preduzeća i nivo neposrednog upravljanja zaštićenim područjem na nivou ogranaka preduzeća.
U skladu sa Zakonom o zaštiti prirode (Službeni glasnik RS, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010 – ispr., 14/2016, 95/2018 – dr. zakon i 71/2021) i Pravilnikom o uslovima koje mora da ispunjava upravljač zaštićenih područja (Službeni glasnik RS, br. 85/2009), u okviru JP “Vojvodinašume” za upravljanje ovim područjima nadležna je Služba zaštite, unapređenja, promovisanja i održivog razvoja zaštićenih područja, koju čine pojedinačna radna mesta u okviru različitih organizacionih nivoa preduzeća.
JP “Vojvodinašume” sprovodi mere zaštite, korišćenja i razvoja zaštićenih područja preko svojih ogranaka preduzeća – šumskih gazdinstava, odnosno šumskih uprava.
U pogledu strukture kadrova, JP “Vojvodinašume” ima 56 zaposlenih na poslovima upravljanja zaštićenim područjima. Složen posao upravljanja zaštićenim područjima obavlja 1 stručni saradnik na nivou direkcije preduzeća, 5 samostalnih referenata u direkciji i ograncima preduzeća, 7 referenata u šumskim upravama, dok je za čuvanje prirodnih vrednosti određeno 26 čuvara zaštićenih područja.
Koncept upravljanja zaštićenim područjima u JP “Vojvodinašume” definisan je kroz trostepene režime zaštite koji objedinjuju pasivan pristup u okviru režima prvog stepena zaštite, integralno razvojnu zaštitu u okviru režima drugog stepena zaštite i diferencirano usmerenu zaštitu (optimalan kompromis između zaštite i razvoja) u okviru režima trećeg stepena zaštite.
Poslednjih nekoliko godina u saradnji sa ostalim relevantnim institucijama, pre svega, sa Ministarstvom zaštite životne sredine, Pokrajinskim sekretarijatom za urbanizam i zaštitu životne sredine i Pokrajinskim zavodom za zaštitu prirode, sprovedeni su brojni projekti u zaštićenim područjima čime se znatno unapredilo njihovo stanje, ali i osnovne vrednosti i indikatori zbog kojih su ova područja i proglašena. Svakodnevna komunikacija sa navedenim institucijama i organizacijama doprinela je brzom i efikasnom rešavanju aktuelnih problematika. Svakako da treba napomenuti i kontinuiranu saradnju sa organizacijama civilnog društva među kojima se ističu Mladi istraživači Srbije, Pokret gorana Vojvodine, WWF, Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i dr.
Za upravljanje zaštićenim područjima JP “Vojvodinašume” do sada su izdvajana simbolična budžetska finansijska sredstva (republička i pokrajinska). Relativni odnos budžetskih, sopstvenih i sredstava iz ostalih izvora finansiranja za zaštitu prirode i zaštićena područja u okviru JP “Vojvodinašume” je 10% : 85% : 5%.
Sopstvena sredstva za upravljanje zaštićenim područjima su obezbeđivana na teret osnovne delatnosti. Ovo se naravno odnosi samo na osnovno funkcionisanje sistema upravljanja i minimalno sprovođenje aktivnih mera zaštite.
Izvori finansiranja zaštićenih područja JP “Vojvodinašume”
Promocija, edukacija i interpretacija u zaštićenim područjima i komunikacija sa javnošću
Dostupnost informacija, komunikacija, povećanje svesti i razumevanje od strane javnosti postali su važan element u upravljanju zaštićenim područjima JP “Vojvodinašume”. Uloga javnosti u zaštiti prirode je višestruka, a zahtev za njenim učešćem i dostupnošću informacija jedan od osnovnih elemenata brojnih međunarodnih zakonskih dokumenata. Javnost ima značajnu ulogu u praćenju aktivnosti u zaštićenim područjima i uticaja istih na prirodu.
Najčešće korišćene metode komunikacije prema svim posetiocima i korisnicima zaštićenih područja kojima preduzeće upravlja su promo materijali (brošure i pamfleti), organizovanje radionica i radnih grupa, učešće na konferencijama i sajmovima, obeležavanje važnih datuma, sprovođenje različitih programa i inicijativa i drugi različiti događaji. U okviru izdavačke delatnosti, pored monografija, štampana je i serija dečijih publikacija namenjena obrazovanju mlađih uzrasta dece u oblasti zaštite životne sredine i zaštite prirode.
Ipak, preduzeće nastoji da što bolje približi zaštićena područja njihovim posetiocima kroz odgovarajuću ponudu. Ova ponuda ne podrazumeva velike centre za posetioce, već naprotiv sticanje iskustava direktnim doživljajima kroz neposredni obilazak područja šetnim i edukativnim stazama, vožnjom čamcima, kanuima i katamaranima i dr.
